مقایسه بازارهای مالی ایران

سهام، طلا و فلزات گران‌بها، بازار ارز دیجیتال و فارکس از نام‌آشناترین بازارهای مالی برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران هستند. این بازارها به‌رغم برخورداری از شباهت‌های بسیار، تفاوت‌های آشکاری نیز با هم دارند. اگرچه همه این بازارها محلی برای دادوستد دارایی‌ها با هدف بیشینه‌سازی سود هستند؛ اما از چارچوب‌های نظارتی و نقدینگی گرفته تا حجم معاملات و میزان نوسانات، هر یک، مشخصه‌های یکتای خود را دارند. فارغ از تمامی این وجوه مشترک یا متمایز، بهتر است پیش از ورود به هر یک از این بازارها بدانیم که کدام‌یک بازدهی بیشتری داشته‌اند و توانسته‌اند فعالان خود را ثروتمندتر کنند.

• سلب‌ مسئولیت: تحریریه‌ی زوم تک در تهیه‌ این محتوای تبلیغاتی نقش نداشته و مسئولیتی در قبال صحت آن ندارد.

مقایسه بازدهی بازارهای مختلف

طی بازه زمانی ۵ ساله ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰، بهای دلار بیش از ۷.۷ برابر شده است. در همین بازه زمانی، بهای سکه طلا بیش از ۱۰.۵ برابر شده و شاخص بازار بورس نیز رشدی دست‌کم ۱۸ برابری را تجربه کرده است. این در حالی است که معادل دلاری بهای بیت کوین، رمزارز یکه‌تاز بازار ارزهای دیجیتال، حداقل ۲ هزار و ۴۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

بازار ارزهای دیجیتال

رمزارز یا ارز دیجیتال، نامی است که برای توصیف یک دارایی دیجیتال به کار می‌رود. وقتی حرف از دیجیتال به میان می‌آید، یعنی با یک کالای فیزیکی، مشهود و قابل لمس، سروکار نداریم. بنابراین یک دارایی دیجیتال را نمی‌توان همچون یک اسکناس در دست گرفت یا در یک گاوصندوق، نگهداری کرد.

ارزهای دیجیتال یا مجازی از فناوری نوپایی موسوم به بلاک چین برای صحت‌سنجی تراکنش‌ها استفاده می‌کنند و بی‌نیاز از هرگونه ناشر یا مرجعیت متمرکز هستند. بلاک چین نیز یک فناوری نامتمرکز و توزیع‌شده است که قادر است تراکنش‌ها را ثبت و ضبط و همزمان، اعتبارسنجی کند. در ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاک چین، دیگر خبری از بانک‌های مرکزی نیست و بار پردازش و تأیید تراکنش‌ها بر دوش کاربرانی قرار دارد که در چهارگوشه دنیا ساکن‌اند و می‌توانند به‌صورت فردبه‌فرد برای یکدیگر پول ارسال کنند.

در حال حاضر، دست‌کم ۱۹ هزار رمزارز مختلف در بازار ارزهای دیجیتال، میان کاربران، دادوستد می‌شود. بیت کوین، نخستین رمزارز جهان، طلایه‌دار این بازار است. فناوری نهفته در ورای بیت کوین به‌گونه‌ای تنظیم شده که جریان عرضه آن را کنترل می‌کند تا مانع از افتادن آن به ورطه تورم شود. بیت کوین را می‌توان یک رمزارز تک‌کاربردی قلمداد کرد؛ به این معنی که همچون دلار یا دیگر ارزهای رایج، هیچ کارکرد دیگری جز پرداخت بهای کالا یا خدمات ندارد.

رمزارزهای دیگری نیز در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارند که چندکاربردی هستند. اتریوم، سردم‌دار این رمزارزها است. این رمزارز، بیش از آنکه تسهیل‌گر پرداخت و مبادلات مالی باشد، یک پروژه فناورانه و سکویی برای پشتیبانی از اپ‌های توزیع‌شده است.

اگرچه بیش از یک دهه از عمر بازار ارزهای دیجیتال می‌گذرد، اما هیچ یک از رمزارزها از بیت کوین و  اتریوم گرفته تا دیگر ارزها نتوانسته‌اند آن‌طور که باید و شاید، وعده‌های اولیه خود را محقق کنند. هرچند در حال حاضر، برخی از فروشندگان، بیت کوین یا دیگر رمزارزها را به‌عنوان یک ابزار پرداخت از مشتریان خود می‌پذیرند؛ اما برای خریداری اقلام موردنیاز خود، ناچار به تبدیل آن به ارزهای رایج هستند.

در حال حاضر (آوریل ۲۰۲۰)، ارزش بازار ارزهای دیجیتال، فراتر از ۱.۸ تریلیون دلار و حجم معاملات این بازار نیز طی یک شبانه‌روز، بالغ‌بر ۷۲ میلیارد دلار است.

بازار بورس

در بازار بورس، سهام شرکت‌های مختلف میان معامله‌گران، دادوستد می‌شود. هر سهم، گواهی است بر اثبات مالکیت یک شرکت تجاری. به بیان دیگر، وقتی شما تعدادی از سهام یک شرکت یا بنگاه تجاری را خریداری می‌کنید، بخشی از مالکیت آن را در اختیار می‌گیرید.

برای مثال، اگر شرکت آ نیمی از مالکیت خود را در قالب ۵۰ سهم در بازار بورس، عرضه کند و شما یکی از این سهم‌ها را خریداری کنید، آنگاه مالک یک درصد از شرکت آ می‌شوید.

هر سرمایه‌گذار و معامله‌گر فعال در بازار بورس می‌تواند سهام تحت مالکیت خود را با دیگر همتایان خود دادوستد کند و از این محل، سود به دست بیاورد. افزون‌بر این، سهام‌داران یک بنگاه می‌توانند در فرایندهای تصمیم‌گیری آن بنگاه، مشارکت کنند و حتی در تعیین اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل آن بنگاه، اثرگذار باشند. گفتنی است که سهام‌داران کلان هر شرکت، سالانه، یک یا چند بار گرد هم می‌آیند تا درباره رخدادهای مدیریتی آتی شرکت یا تقسیم سودهای حاصله میان خود، تبادل نظر کنند.

بازار بورس، برخلاف بازار ارزهای دیجیتال، به‌شدت قانونمند است و کوچک‌ترین فعل و انفعالات رخ‌داده در آن، زیر ذره‌بین نهادهای نظارتی قرار دارد. در کشور ما، سازمان بورس و اوراق بهادار از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت اقتصاد و دارایی، سکان نظارت و هدایت بازار سهام را در دست دارد. از سویی دیگر بازار بورس، تنها در ساعات مشخصی از روزهای کاری، فعال است و ارزش هر سهم، تنها در بازه‌ای محدود، نوسان می‌کند.

مطابق داده‌های مندرج در پایگاه مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران، در حال حاضر، سهام بیش از ۳۷۰ شرکت در بازار بورس و اوراق بهادار کشور دادوستد می‌شود. ارزش این بازار نیز بالغ ‌بر ۶ میلیون میلیارد تومان است. روزانه، بیش از ۶۲۰ هزار فقره معامله با مجموع ارزش بیش از ۶ هزار میلیارد تومان در این بازار انجام می‌شود. گفتنی است که شاخص کل بورس، در زمان نگارش این مقاله، در محدوده یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد قرار دارد.

بازار فارکس

بازار تبادل ارزهای خارجی یا به‌اختصار فارکس، بزرگ‌ترین بازار مالی جهان از نظر حجم و ارزش معاملات است. در این بازار، ارزهای کشورهای مختلف میان معامله‌گران دادوستد می‌شود. شرکت‌های و بنگاه‌های چندملیتی، بانک‌های مرکزی و بانک‌های تجاری، فعالان اصلی این بازار هستند. معامله‌گران و سفته‌بازارن خرده‌پا نیز در بازار فارکس به سودای کسب سود، فعال هستند و از تغییر نرخ برابری ارزها در مقابل هم و اخذ موقعیت‌های معاملاتی خرید و فروش استقراضی، سود به دست می‌آورند.

سرمایه‌گذاری در بازار فارکس، مستلزم درک و شناختی عمیق از سمت‌وسوی حرکت اقتصاد جهانی است. در این بازار، شما باید پیش‌بینی کنید که اقتصاد کدام کشور در حال تقویت است و اقتصاد کدام کشور به ورطه ضعف افتاده تا بتوانید از کاهش یا افزایش احتمالی نرخ برابری ارز آن کشورها سود به دست بیاورید.

پیش‌بینی رشد یا افول احتمالی ارزش هر ارزی، مستلزم ارزیابی متغیرهای مختلفی از جمله تراز صادراتی، نرخ تورم، سطح بدهی و دیگر شاخص‌های کلان حاکم بر اقتصاد یک کشور است.

فارکس را می‌توان پیچیده‌ترین بازار سرمایه‌گذاری قلمداد کرد؛ بنابراین به معامله‌گران تازه‌کار، توصیه می‌شود که در آغاز راه، وارد این بازار نشوند.

گفتنی است که ارزش بازار فارکس، بیش از ۲.۴ کوادریلیون (هزار تریلیون) دلار است. ارزش معاملات روزانه این بازار نیز از ۶.۶ تریلیون دلار فراتر می‌رود.

بازار طلا

بازار طلا را می‌توان دیرپاترین بازار مالی جهان دانست. طلا همواره توانسته در مواقع بروز بحران‌های فراگیر مالی، پناهگاهی امن برای حفظ ارزش دارایی‌ها باشد. قیمت این فلز گران‌بها همیشه هم‌پا با تورم رشد می‌کند و هیچ‌گاه، سرمایه‌گذاران خود را در افق‌های زمانی درازمدت، دست خالی برنمی‌گرداند.

طلا را می‌توان نخستین دارایی برای گریز از ریسک دانست. برای مثال، در گیرودار بحران همه‌گیری ویروس کرونا بسیاری از سرمایه‌گذاران، اقدام به خریداری و ذخیره طلا کردند. این اتفاق در ادامه باعث شد تا بهای طلا از کمتر از ۱۳۰۰ دلار در هر اونس در اواخر سال ۲۰۱۹ به بیش از ۲۱۰۰ دلار در اواسط ۲۰۲۰ برسد. در حال حاضر با فروکش کردن تب کرونا و احیای دوباره فعالیت‌های اقتصادی، بهای طلا در هر اونس به زیر ۲ هزار دلار افت کرده است.

طلا دارای بازار و نظامی منسجم برای مبادله، ارزش‌گذاری و ردیابی است. افزون بر این، شفاف‌ترین چارچوب‌های مقرراتی برای دادوستد طلا وجود دارد. در بسیاری از کشورها بدون کسب مجوزهای قانونی، نمی‌توان طلا را از مرزها خارج کرد.

افزون بر این، کاربرد طلا تنها محدود به سرمایه‌گذاری و معاملات سوداگرانه نمی‌شود. این فلز گران‌بها کاربرد گسترده‌ای در ساخت وسایل لوکس، ادوات الکترونیکی و زیورآلات دارد.

برآوردها نشان می‌دهد که مجموع ارزش بازار طلا در حال حاضر، بیش از ۱۲.۶ تریلیون دلار است. ارزش معاملات روزانه این بازار نیز از مرز ۱۴۵ میلیارد دلار فراتر می‌رود.

سود کدام بازار بیشتر است؟

بدیهی است که طی یک دهه اخیر، ارزهای دیجیتال، طلایه‌دار رشد در تمامی بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری بوده‌اند. ارزش این بازار نوپا از محدوده صفر دلار در سال ۲۰۰۹ به بیش از ۱.۸۵ تریلیون دلار در حال حاضر رسیده است. بیت کوین، پیش‌قراول این بازار نیز از آغاز تا اکنون، رشدی دست‌کم ۱۲ هزار درصدی را تجربه کرده است.

پس از بازار رمزارزها، بازار بورس و اوراق بهادار در رده دوم پربازده‌ترین بازارهای مالی کشور قرار دارد. شاخص اصلی این بازار طی ۵ سال گذشته، حداقل ۱۸ برابر شده است.

بازندگان اصلی حوزه سرمایه‌گذاری، کسانی هستند که با افتتاح حسا‌ب‌های سپرده بانکی، سرمایه‌های خود را در اختیار بانک‌ها و نهادهای مالی گذاشته‌اند و نه‌تنها سودی به دست نیاورده‌اند؛ بلکه از تورم افسارگسیخته این سال‌ها نیز جا مانده‌اند.