پشت پرده کم‌ خوابی‌ های خارق‌ العاده؛ کشف ژن تعیین‌ کننده طول خواب

به گزارش بخش اخبار پزشکی زوم تک ,دانشمندان برای دهه‌ ها مجذوب افرادی بوده‌اند که به طور طبیعی با خواب بسیار کم در شبانه روز، معمولاً کمتر از شش ساعت، عملکردی کامل و سرحال دارند. این پدیده که به عنوان “خواب کوتاه خانوادگی طبیعی” شناخته می‌شود، اکنون با کشف یک جهش ژنتیکی نادر، رمزگشایی شده است. این یافته‌ هیجان‌ انگیز نه تنها پنجره‌ای جدید به مکانیسم‌ های پیچیده‌  تنظیم خواب در انسان می‌گشاید، بلکه می‌تواند در آینده‌ای نزدیک، راه را برای درمان اختلالات خواب و بهبود کیفیت زندگی میلیون‌ ها نفر هموار سازد. این کشف نشان می‌دهد که ساعت بیولوژیکی بدن و نیاز ما به خواب، تا حد زیادی تحت کنترل عوامل ژنتیکی قدرتمندی قرار دارد.

رمز گشایی از ابر انسان های کم خواب: کشف ژن جدیدی که با ۴ ساعت خواب، شما را شارژ نگه می دارد

آیا تا به حال به افرادی برخورده اید که به نظر می رسد زمان بیشتری در روز دارند؟ افرادی که با وجود خواب بسیار کمتر از حد معمول، سرشار از انرژی هستند و عملکرد فوق العاده ای دارند؟ این افراد که به “کم خواب های طبیعی” یا حتی “ابر کم خواب ها” شهرت دارند، ممکن است حامل یک راز ژنتیکی شگفت انگیز باشند. به تازگی، دانشمندان موفق به شناسایی یک جهش ژنتیکی جدید شده اند که به نظر می رسد کلید این توانایی منحصر به فرد باشد: بیدار ماندن و کارآمد بودن تنها با چهار تا شش ساعت خواب شبانه.

در حالی که اکثر بزرگسالان برای دستیابی به عملکرد مطلوب جسمی و ذهنی به حدود هفت تا نه ساعت خواب با کیفیت در طول شب نیاز دارند، گروه کوچکی از افراد به طور طبیعی با نیمی از این مقدار خواب، احساس شادابی و آمادگی کامل برای روز پیش رو را دارند. این وضعیت با بی خوابی مزمن یا محرومیت از خواب که با عوارض منفی متعددی همراه است، کاملا متفاوت است. کم خواب های طبیعی واقعا به خواب کمتری *نیاز* دارند و این نیاز کمتر، ریشه در ساختار ژنتیکی آن ها دارد.

گزارش اخیر منتشر شده در نشریه علمی معتبر PNAS، از کشف یک جهش ژنتیکی خاص به نام SIK3-N783Y در یک فرد با نیاز بسیار اندک به خواب پرده برداشته است. این جهش بر روی ژنی به نام Sik3 تاثیر می گذارد که پیش از این نیز ارتباط آن با تنظیم چرخه خواب و بیداری و احساس خواب آلودگی مشخص شده بود. تیم تحقیقاتی به سرپرستی یینگ هویی فو، عصب شناس و متخصص ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیا، سان فرانسیسکو، برای درک بهتر عملکرد این جهش، آن را به موش های آزمایشگاهی منتقل کردند.

نتایج این آزمایش ها جالب توجه بود. موش هایی که از نظر ژنتیکی دستکاری شده بودند تا حامل جهش SIK3-N783Y باشند، به طور قابل توجهی کمتر از موش های گروه کنترل (فاقد جهش) می خوابیدند. به طور متوسط، موش های دارای جهش ۳۱ دقیقه کمتر در طول شبانه روز می خوابیدند. علاوه بر این، پس از یک دوره بیدار نگه داشتن اجباری توسط محققان (برای شبیه سازی محرومیت از خواب)، این موش ها ۵۴ دقیقه کمتر از موش های عادی به خواب جبرانی نیاز داشتند. این یافته نشان می دهد که جهش مذکور نه تنها نیاز پایه به خواب را کاهش می دهد، بلکه روند بازیابی پس از کم خوابی را نیز تسریع می بخشد.

البته لازم به ذکر است که موش ها به طور طبیعی الگوی خواب متفاوتی نسبت به انسان ها دارند و معمولا حدود ۱۲ ساعت در روز می خوابند که خوابشان نیز تکه تکه تر است. بنابراین، کاهش ۵۴ دقیقه ای خواب در موش ها ممکن است به اندازه کاهش چندین ساعته خواب در انسان های کم خواب طبیعی، چشمگیر به نظر نرسد. محققان اذعان دارند که تفاوت های گونه ای و همچنین نژاد خاص موش های مورد استفاده می تواند در این نتایج دخیل باشد. با این حال، این مطالعه شواهد محکمی ارائه می دهد که ژن Sik3 و جهش خاص SIK3-N783Y نقش مهمی در تنظیم مدت زمان خواب ایفا می کنند.

این کشف جدید به مجموعه یافته های قبلی در مورد ژنتیک خواب کوتاه می افزاید. پیش از این، چهار ژن دیگر و پنج جهش مرتبط با آن ها شناسایی شده بودند که همگی با کاهش نیاز طبیعی به خواب مرتبط هستند. درک این مبانی ژنتیکی اهمیت فوق العاده ای دارد. خواب فرآیندی حیاتی برای سلامت جسم و روان است. در طول خواب، بدن ما فرصتی برای ترمیم بافت ها، دفع سموم انباشته شده در مغز، تثبیت حافظه و تنظیم هورمون ها پیدا می کند. به گفته دکتر فو، به نظر می رسد افرادی که به طور طبیعی کم خواب هستند، می توانند تمام این فرآیند های ضروری ترمیمی و سم زدایی را در مدت زمان کوتاه تری و با کارایی بالاتری نسبت به افراد عادی انجام دهند. جالب اینجاست که این افراد نه تنها با خواب کمتر عملکرد خوبی دارند، بلکه اگر تلاش کنند بیشتر از حد نیاز طبیعی شان بخوابند، ممکن است احساس ناخوشایندی پیدا کنند.

کمبود خواب برای افراد عادی می تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد، از احساس خستگی، کندی ذهن و فراموشی در کوتاه مدت گرفته تا افزایش خطر ابتلا به بیماری های مزمن مانند مشکلات قلبی عروقی، دیابت، چاقی و اختلالات خلقی در بلند مدت. به همین دلیل، یافتن راه هایی برای بهبود کیفیت و کارایی خواب، یکی از اهداف مهم تحقیقات پزشکی است.

دانشمندان امیدوارند با درک عمیق تر مکانیسم های مولکولی که به واسطه این جهش های ژنی، نیاز به خواب را کاهش می دهند، بتوانند اهداف درمانی جدیدی برای اختلالات خواب، مانند بی خوابی یا پرخوابی، شناسایی کنند. ژن Sik3 به عنوان یک هدف بالقوه امیدبخش مطرح شده است. شاید در آینده بتوان با توسعه دارو ها یا روش های درمانی که فعالیت این ژن یا مسیر های مرتبط با آن را تنظیم می کنند، به افرادی که از مشکلات خواب رنج می برند کمک کرد تا خوابی کارآمدتر و رضایت بخش تر را تجربه کنند، حتی اگر نتوان مدت زمان کلی خواب آن ها را تغییر داد.

البته راه درازی تا تبدیل این یافته های پژوهشی به درمان های عملی باقی مانده است. تحقیقات بیشتری برای درک کامل نقش ژن Sik3 و سایر ژن های مرتبط در شبکه پیچیده تنظیم خواب و همچنین بررسی ایمنی و اثربخشی هرگونه مداخله درمانی احتمالی مورد نیاز است. با این وجود، این کشف گامی مهم در جهت رمز گشایی از یکی از اسرار آمیزترین جنبه های بیولوژی انسان، یعنی نیاز متفاوت افراد به خواب، و بهره گیری از این دانش برای بهبود سلامت عمومی محسوب می شود. شناسایی قدرت پنهان در ژن های افراد ابر کم خواب، پنجره ای نو به سوی درک بهتر خواب و شاید یافتن راهی برای بهینه سازی آن برای همه ما می گشاید.