ورزش، ناجی کامل کم‌ تحرکی نیست؛ نشستن طولانی همچنان خطرناک است

به گزارش بخش اخبار پزشکی زوم تک , اگر تصور می‌کنید با یک ساعت ورزش روزانه می‌توانید اثرات منفی نشستن‌ های طولانی‌ مدت را جبران کنید، وقت آن رسیده که در این باور تجدید نظر کنید. پژوهش‌ های جدید دانشمندان نشان می‌دهد که فعالیت بدنی هرچند مؤثر است، اما به‌ تنهایی نمی‌تواند آسیب‌ های ناشی از ساعت‌ ها بی‌ تحرکی پشت میز یا روی مبل را از بین ببرد. این یافته‌ ها بر لزوم تحرک مداوم در طول روز و کاهش زمان نشستن تأکید دارند.

هشدار جدی: نشستن طولانی مدت، قاتل خاموش مغز شماست، حتی اگر ورزشکار باشید

آیا تا به حال فکر کرده اید که ساعت های طولانی نشستن پشت میز کار یا روی مبل، چه تاثیری بر سلامت مغز شما می گذارد؟ شاید تصور کنید با کمی ورزش روزانه می توانید اثرات منفی این بی تحرکی را جبران کنید. اما تحقیقات جدید تصویر نگران کننده تری را پیش روی ما قرار می دهند. مطالعه ای تازه که نتایج آن می تواند باور های رایج ما را به چالش بکشد، نشان می دهد که نشستن های طولانی مدت، حتی برای افرادی که به طور منظم ورزش می کنند، می تواند به تحلیل رفتن مغز و بروز مشکلات شناختی، به خصوص در افراد سالمند، منجر شود. این یافته ها زنگ خطری جدی برای همه ما، به ویژه افراد بالای پنج دهه، محسوب می شود.

پژوهشگران برجسته از دانشگاه های معتبری چون وندربیلت، پیتسبرگ و دانشگاه ملی سئول با همکاری یکدیگر به این نتیجه رسیده اند که گذراندن ساعات متمادی در حالت نشسته یا دراز کشیده، که از آن به عنوان “رفتار کم تحرک” یاد می شود، آسیب های جدی به ساختار و عملکرد مغز وارد می کند. این سبک زندگی نه تنها می تواند زمینه ساز بروز انواع مختلف زوال عقل یا دمانس شود، بلکه خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را در دوران سالمندی به طور قابل توجهی افزایش می دهد. بنابراین، پیام اصلی این تحقیق فراتر از توصیه صرف به ورزش کردن است؛ بلکه بر اهمیت کاهش زمان کلی بی تحرکی در طول روز تاکید دارد.

دکتر ماریسا گونیا، یکی از محققان این پروژه از دانشگاه پیتسبرگ، به نکته بسیار مهمی اشاره می کند. او معتقد است که برای محافظت از مغز در برابر بیماری آلزایمر، تنها یک نوبت ورزش روزانه کافی نیست. بلکه کاهش ساعات نشستن، حتی اگر فرد به طور منظم فعالیت بدنی داشته باشد، می تواند نقش کلیدی در کاهش احتمال ابتلا به این بیماری ناتوان کننده ایفا کند. به عبارت دیگر، نشستن طولانی مدت مانند یک عامل مخرب پنهان عمل می کند که ورزش به تنهایی قادر به خنثی سازی کامل اثرات آن نیست. این یافته ها اهمیت بازنگری در الگو های روزمره زندگی و توجه بیشتر به میزان تحرک در طول ساعات بیداری را دو چندان می کند. به نظر می رسد که هر چه زمان بیشتری را در حالت نشسته سپری کنیم، گویی روند پیر شدن مغز خود را تسریع بخشیده ایم و سلول های مغزی را زودتر از موعد در معرض فرسودگی و آسیب قرار داده ایم.

برای رسیدن به این نتایج، تیم تحقیقاتی مطالعه دقیقی را روی ۴۰۴ فرد داوطلب انجام دادند. فعالیت های روزانه این افراد به مدت یک هفته با استفاده از دستگاه های پوشیدنی هوشمند که به طور مداوم میزان تحرک آن ها را ثبت می کرد، تحت نظر گرفته شد. پس از این مرحله، سلامت مغز شرکت کنندگان در یک دوره هفت ساله با استفاده از آزمون های شناختی پیشرفته و تکنیک های تصویر برداری مغزی مانند ام آر آی، به دقت مورد ارزیابی قرار گرفت. این بررسی های طولانی مدت به پژوهشگران امکان داد تا تغییرات تدریجی در ساختار و عملکرد مغز را در ارتباط با میزان فعالیت بدنی و زمان صرف شده در حالت نشسته، ردیابی کنند.

نتایج به دست آمده بسیار قابل تامل بود. با وجود اینکه حدود ۸۷ درصد از داوطلبان حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط در هفته انجام می دادند، که مطابق با توصیه های استاندارد سلامت است، افرادی که ساعات بیشتری را به نشستن اختصاص داده بودند، در آزمون های شناختی عملکرد ضعیف تری از خود نشان دادند. این موضوع نشان می دهد که حتی ورزش منظم نیز نمی تواند به طور کامل از اثرات منفی نشستن طولانی مدت بر توانایی های ذهنی جلوگیری کند. علاوه بر این، در تصاویر مغزی این گروه از افراد، نشانه های بیشتری از تحلیل رفتگی عصبی مشاهده شد. یکی از مهم ترین این نشانه ها، کاهش سریع تر ضخامت هیپوکامپ بود. هیپوکامپ ناحیه ای حیاتی در مغز است که نقش کلیدی در شکل گیری و بازیابی حافظه ایفا می کند و متاسفانه یکی از اولین مناطقی است که در جریان پیشرفت بیماری آلزایمر دچار آسیب و کوچک شدن می شود. کوچک شدن هیپوکامپ می تواند منجر به مشکلات جدی در به خاطر سپردن اطلاعات جدید و یادآوری خاطرات گذشته شود.

اگرچه ارتباط مشاهده شده بین نشستن طولانی و تحلیل مغز یک رابطه همبستگی قوی است و لزوما به معنای وجود یک رابطه علت و معلولی مستقیم نیست، اما اهمیت آن غیر قابل انکار است. داده ها به وضوح نشان می دهند که گذراندن زمان بیشتر در حالت نشسته، گویی ساعت بیولوژیک مغز را به سمت پیری سریع تر سوق می دهد. در نتیجه، موثرترین راهکار برای مقابله با این مشکل، تنها افزایش میزان ورزش نیست، بلکه تمرکز بر کاهش مدت زمان کلی نشستن در طول روز است. این یعنی باید به دنبال راه هایی برای گنجاندن حرکت بیشتر در فعالیت های روزمره خود باشیم، حتی اگر این حرکات ساده و کوتاه باشند، مانند برخاستن و راه رفتن هر نیم ساعت یک بار.

یافته های این پژوهش همچنین نشان می دهد که ارتباط بین بی تحرکی و احتمال ابتلا به زوال عقل در افرادی که از نظر ژنتیکی استعداد بیشتری برای ابتلا به بیماری آلزایمر دارند، قوی تر است. این بدان معناست که اگر در خانواده سابقه ابتلا به آلزایمر وجود دارد، اهمیت کاهش زمان نشستن و افزایش تحرک دو چندان می شود. آنجلا جفرسون، متخصص مغز و اعصاب در مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت، تاکید می کند: «این مطالعه اهمیت حیاتی کاهش زمان نشستن را، به ویژه در میان افراد مسن تر که در معرض خطر ژنتیکی بالاتری برای بیماری آلزایمر قرار دارند، به روشنی نشان می دهد. حفظ سلامت مغز و پیشگیری از بیماری های مرتبط با آن، نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل فاصله گرفتن منظم از نشستن های طولانی مدت در طول روز و افزایش زمان تحرک با فعالیت های بدنی متنوع می شود.» این فعالیت ها می تواند شامل پیاده روی های کوتاه، استفاده از پله به جای آسانسور، یا حتی انجام برخی حرکات کششی ساده در محل کار یا خانه باشد.

البته، نتایج این پژوهش به هیچ عنوان نباید دلیلی برای کنار گذاشتن ورزش های منظم و حتی شدید تلقی شود. فعالیت بدنی همچنان نقش شگفت انگیز و غیر قابل جایگزینی در حفظ سلامت جسم و روان ما دارد. حتی انجام مقدار کمی ورزش روزانه می تواند به حفظ هوشیاری، تمرکز و کارایی بهتر مغز کمک شایانی کند. نکته کلیدی و پیام اصلی این تحقیق آن است که ساعات طولانی نشستن، به خودی خود، با نوعی آسیب و فرسودگی پیشرونده مغزی همراه است که باید به طور جداگانه مورد توجه قرار گیرد و مدیریت شود. در واقع، ما باید هم به میزان فعالیت بدنی خود توجه کنیم و هم به میزان بی تحرکی.

این اولین باری نیست که پژوهشگران ارتباط بین رفتار کم تحرک و افزایش خطر ابتلا به دمانس و بیماری آلزایمر را مطرح می کنند. اما داده های جدید به دست آمده از این مطالعه، مجموعه ای جامع تر و ارزشمند تر از اطلاعات را در اختیار متخصصان حوزه سلامت و محققان قرار می دهد تا بتوانند با درک عمیق تری از این معضل، راهکار های پیشگیرانه و درمانی موثرتری را ارائه دهند. به گفته جفرسون، «بررسی دقیق سبک زندگی افراد و تاثیرات پیچیده آن بر سلامت مغز در فرآیند پیری، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و می تواند کلید دستیابی به زندگی سالم تر و طولانی تر با حفظ توانایی های شناختی باشد.» توجه به این جزئیات و ایجاد تغییرات کوچک اما مداوم در عادات روزانه، می تواند تفاوت بزرگی در کیفیت زندگی ما در سال های آینده ایجاد کند.

این پژوهش که در مجله معتبر “Alzheimer’s & Dementia” منتشر شده است، بار دیگر بر اهمیت یک سبک زندگی فعال و پر تحرک برای حفظ سلامت مغز تاکید می ورزد و به ما یادآوری می کند که مراقبت از این عضو حیاتی بدن، یک مسئولیت روزانه و همیشگی است. بنابراین، از همین امروز تصمیم بگیریم که کمتر بنشینیم و بیشتر حرکت کنیم تا مغزی سالم تر و فعال تر برای آینده خود بسازیم.