ریه پاپ کورنی: از کارخانه های ذرت بو داده تا کام نوجوانان؛ تهدید خاموش ویپ های خوش طعم

به گزارش بخش اخبار پزشکی زوم تک ,در دنیای مدرن امروز، با پیشرفت‌ ای چشمگیر در عرصه فناوری، ابزارهای نوینی برای مصرف نیکوتین پا به عرصه گذاشته‌اند که در ظاهر، جایگزینی کم‌ خطرتر برای سیگارهای سنتی به نظر می‌رسند. ویپ‌ ها، با آن بخارهای معطر و طعم‌ های فریبنده، به سرعت در میان جوانان و حتی برخی از سیگاری‌ های سابق محبوبیت یافته‌اند. اما آیا این “دود خوش‌ طعم” واقعاً بی‌ضرر است؟ پشت این ظاهر فریبنده، چه خطرات پنهانی برای سلامتی ریه‌ های ما کمین کرده است؟ این مقاله به بررسی عمیق مکانیسم‌ های آسیب‌ رسان ویپ‌ ها بر دستگاه تنفسی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این وسیله به ظاهر بی‌خطر می‌تواند زخم‌ های ماندگاری بر ریه‌ های ما وارد کند.

قاتل خوشبو در جیب شما! ویپ چگونه ریه‌هایتان را به سوی نابودی می‌کشاند؟

در دنیایی که طعم های فریبنده و دودهای رنگی ویپ، به نمادی از مدرنیته و حتی راهی برای فرار از اضطراب های روزمره برای برخی نوجوانان تبدیل شده، حقیقتی تلخ و هشدار دهنده در حال آشکار شدن است. یک نوجوان آمریکایی پس از سه سال مصرف پنهانی ویپ، به بیماری نادر، پیشرونده و برگشت ناپذیر “ریه پاپ کورنی” مبتلا شد. این بیماری که نام خود را از کارخانه های تولید پاپ کورن یا همان ذرت بو داده وام گرفته، اکنون به کابوسی برای نسل جوان تبدیل شده و زنگ خطری جدی را برای خانواده ها و نظام سلامت به صدا درآورده است.

داستان برین کالن: قربانی ناآگاه دودهای معطر

بر اساس گزارش تکان دهنده مجله “پیپل”، برین کالن، دختر ۱۷ ساله ای اهل ایالت نوادا در آمریکا، سال ها دور از چشمان مادرش و برای مقابله با اضطراب های ناشی از دوران پساکرونا، به مصرف ویپ روی آورده بود. او تصور می کرد این بخارهای خوش طعم، پناهگاهی امن برای نگرانی هایش هستند، غافل از آنکه در هر پک، سمی خاموش را به ریه های جوان خود وارد می کند. این پنهان کاری ادامه داشت تا روزی که در میانه تمرین گروه تشویق کنندگان مدرسه، ناگهان نفسش به شماره افتاد. تماس تلفنی وحشت زده او با مادرش، آغازی بود بر یک کابوس بزرگ: تشخیص بیماری “ریه پاپ کورنی”.

این بیماری که با نام علمی “برونشیولیت انسدادی” (Bronchiolitis obliterans) شناخته می شود، نوعی التهاب شدید، مزمن و متاسفانه برگشت ناپذیر در راه های هوایی کوچک ریه ها است. این عارضه به تدریج مجاری تنفسی را مسدود کرده و تنفس را برای فرد دشوار و طاقت فرسا می سازد. تشخیص این بیماری مرگبار برای برین و خانواده اش شوکی عظیم بود؛ شوکی که او را برای همیشه از ویپ جدا کرد و مادرش را به صدایی رسا برای هشدار به سایر خانواده ها تبدیل کرد، خانواده هایی که شاید هنوز تصور می کنند دودهای رنگی و خوش طعم ویپ، هیچ خطر جدی در پی ندارند. روایت عمومی داستان برین، بار دیگر بحث ایمنی ویپ ها را در سطح جامعه و رسانه ها داغ کرد، چرا که حتی در صورت عدم وجود ماده شیمیایی بدنام “دی استیل”، بسیاری از طعم دهنده های محبوب و پرکاربرد در ویپ ها، پس از حرارت دیدن توسط المنت دستگاه، به مواد سمی و خطرناکی تبدیل می شوند. شواهد علمی فزاینده ای هشدار می دهند که ظاهر فریبنده و مدرن ویپ ها، می تواند پوششی باشد بر تهدیدی جدی و بالقوه کشنده برای سلامت نسل جوان.

ریه پاپ کورنی: بیماری که از کارخانه آغاز شد

اصطلاح “ریه پاپ کورنی” برای نخستین بار در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، یعنی حدود دو دهه پیش، در متون پزشکی مطرح شد. در آن زمان، گروهی از کارکنان یک کارخانه تولید پاپ کورن مایکروویوی در ایالات متحده، پس از استنشاق طولانی مدت ماده شیمیایی به نام “دی استیل” (Diacetyl)، به مشکلات ریوی مشابهی مبتلا شدند. دی استیل، ترکیبی است که عطر و طعم آشنا و دلپذیر کره ای را به پاپ کورن می بخشد. این ماده با فرمول شیمیایی ۲,۳-بوتاندیون، نوعی طعم دهنده خوراکی است که در بسیاری از محصولات غذایی مورد استفاده قرار می گیرد و مصرف خوراکی آن در مقادیر معمول، ایمن تلقی می شود. اما استنشاق آن به صورت ذرات معلق و بخار، می تواند بسیار سمی و آسیب زا باشد. این ترکیب با ایجاد التهاب شدید و تشکیل بافت اسکار (زخم) در برونشیول ها، که شاخه های بسیار ریز نایژه در عمق ریه ها هستند، عبور هوا را به شدت دشوار کرده و ممکن است به آسیب های دائمی، پیشرونده و ناتوان کننده در عملکرد ریه منجر شود.

علائم بیماری ریه پاپ کورنی معمولا شامل سرفه مزمن و خشک، خس خس سینه، خستگی مداوم حتی با فعالیت اندک، و تنگی نفس پیشرونده است که در مراحل اولیه ممکن است با بیماری های شایع تری مانند آسم یا برونشیت اشتباه گرفته شود، اما عدم پاسخ به درمان های معمول و پیشرفت بیماری، شک به این عارضه نادر را افزایش می دهد.

نبود درمان قطعی: پیشگیری، تنها راه مقابله

یکی از نگران کننده ترین جنبه های بیماری ریه پاپ کورنی، فقدان درمان قطعی برای آن است. زمانی که بافت حساس ریه دچار آسیب و اسکار ناشی از این بیماری می شود، این تغییرات عملا برگشت ناپذیر هستند. درمان های موجود صرفا بر مدیریت علائم و کند کردن روند پیشرفت بیماری متمرکز هستند. این درمان ها ممکن است شامل استفاده از داروهایی مانند گشاد کننده های نایژه ای (برونکودیلاتورها) برای کمک به باز شدن راه های هوایی، کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب، و در موارد بسیار شدید و پیشرفته که عملکرد ریه به شدت مختل شده باشد، پیوند ریه به عنوان آخرین راه حل مطرح می شود. از این رو، پیشگیری از ابتلا به این بیماری، عملا تنها راه موثر مقابله با آن به حساب می آید و این امر بر اهمیت آگاهی از خطرات مواد شیمیایی موجود در ویپ ها، به ویژه برای نوجوانان و جوانان، تاکید می کند.

قوانین و خطرات پنهان در ویپ ها

قوانین مربوط به استفاده از دی استیل در سیگارهای الکترونیکی و مایعات ویپ، در کشورهای مختلف جهان یکسان نیست. اتحادیه اروپا و بریتانیا استفاده از دی استیل را در این محصولات ممنوع کرده اند، اما در ایالات متحده آمریکا و بسیاری از مناطق دیگر جهان، استفاده از آن همچنان مجاز است. علاوه بر این، باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از بازار ویپ، به ویژه در کشورهایی با نظارت کمتر، توسط محصولات غیرقانونی یا تقلبی تشکیل می شود که کنترل کیفی مناسبی بر روی مواد تشکیل دهنده آن ها صورت نمی گیرد و این امر خطر مواجهه با دی استیل و سایر مواد سمی را دوچندان می کند.

اما ترکیبات خطرناک موجود در ویپ ها، تنها به دی استیل محدود نمی شوند. تحقیقات نشان داده اند که استنشاق مواد شیمیایی دیگری مانند فرمالدهید و استالدهید، که هر دو به عنوان مواد سرطان زا شناخته می شوند و در بخار ویپ نیز یافت شده اند، می تواند موجب بروز بیماری های ریوی مختلف، از جمله ریه پاپ کورنی شوند.

دام فریبنده طعم ها و پیچیدگی شیمیایی ویپ

طعم های وسوسه انگیزی مانند آدامس بادکنکی، آب نبات های رنگارنگ، نوشابه های گازدار یا میوه های یخی و خنک، جذابیت ویپ را برای نوجوانان به شدت افزایش داده و آن ها را به سمت تجربه این محصولات سوق می دهد. اما پشت پرده این جذابیت طعمی، ترکیبی پیچیده از مواد شیمیایی قرار دارد که اغلب برای استنشاق طراحی و آزمایش نشده اند. مایعات الکترونیکی (e-liquids) موجود در ویپ ها، معمولا ترکیبی از نیکوتین (هرچند ویپ های بدون نیکوتین نیز وجود دارند)، پروپیلن گلیکول، گلیسیرین گیاهی و مجموعه ای از طعم دهنده های مصنوعی هستند. بسیاری از این طعم دهنده ها شاید برای مصرف خوراکی توسط سازمان های نظارتی تایید شده باشند، اما ایمنی آن ها برای استنشاق مستقیم به ریه ها، هرگز به طور کامل بررسی و تایید نشده است.

تفاوت های اساسی و مهمی میان مسیر ورود مواد به بدن از طریق خوردن و استنشاق وجود دارد. مواد خوراکی پس از ورود به دستگاه گوارش، از سد محافظتی و فیلتر طبیعی کبد عبور می کنند و بخشی از ترکیبات مضر آن ها ممکن است در این مرحله تجزیه یا دفع شوند. اما در صورت استنشاق، مواد شیمیایی مستقیما وارد ریه ها، یعنی یکی از حساس ترین اندام های بدن، و سپس به سرعت جذب جریان خون شده و در عرض چند ثانیه می توانند به سایر اندام های حیاتی بدن، از جمله مغز و قلب، برسند. همین تفاوت اساسی، علت اصلی بروز مشکلات تنفسی شدید در میان کارکنان کارخانه های پاپ کورن بود؛ ماده ای که هنگام خوردن پاپ کورن بی خطر به نظر می رسید، در صورت استنشاق مکرر و طولانی مدت به تهدیدی جدی برای سلامت ریه های آن ها تبدیل شد.

ساختار شیمیایی ویپ، موضوع را از این هم پیچیده تر می کند. حتی در صورت عدم استفاده از دی استیل، برخی از جایگزین های آن مانند استوئین (Acetoin) و ۲,۳-پنتان دیون (2,3-Pentanedione) که ساختار شیمیایی مشابهی با دی استیل دارند، می توانند اثرات سمی مشابهی بر روی بافت ریه داشته باشند. کارشناسان هشدار داده اند که بیش از ۱۸۰ نوع طعم دهنده مختلف در سیگارهای الکترونیکی به کار می رود. بسیاری از این ترکیبات، هنگامی که توسط کویل (المنت حرارتی) ویپ گرم می شوند، دچار تغییرات شیمیایی شده و به مواد شیمیایی جدیدی تبدیل می شوند که سمیت و ایمنی آن ها برای استنشاق، تاکنون به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است.

یادآوری بحران ایوالی (EVALI) و درس های نیاموخته

پرونده تلخ نوجوان آمریکایی مبتلا به ریه پاپ کورنی، یادآور بحران سلامت عمومی مشابهی است که در سال ۲۰۱۹ در آمریکا رخ داد و با نام “ایوالی” (EVALI) شناخته شد. ایوالی مخفف عبارت “آسیب ریوی مرتبط با استفاده از سیگار الکترونیکی یا محصولات ویپ” (e-cigarette or vaping product use-associated lung injury) است. این بحران به دلیل مصرف ویپ های حاوی تتراهیدروکانابینول (THC، ماده موثره کانابیس) که با ماده ای به نام استات ویتامین E آلوده شده بودند، در آمریکا ۶۸ قربانی گرفت و بیش از ۲۸۰۰ نفر را روانه بیمارستان کرد. تحقیقات بعدی نشان داد که استات ویتامین E، ترکیبی روغنی که به عنوان عامل غلیظ کننده در برخی مایعات ویپ غیرقانونی استفاده می شد، هنگام حرارت دیدن توسط دستگاه ویپ، گاز سمی به نام “کتن” (Ketene) آزاد می کند که استنشاق آن می تواند آسیب شدیدی به ریه ها وارد کند.

مطالعات جدیدتر نیز به طور مداوم بر تاثیر مخرب ویپ بر ریه نوجوانان تاکید دارند. بر اساس یک پژوهش بین المللی گسترده، نوجوانانی که به طور منظم ویپ مصرف می کنند، به مراتب بیشتر از سایر همسالان خود که ویپ نمی کشند، و حتی در برخی موارد بیشتر از نوجوانانی که سیگار معمولی می کشند، دچار علائم تنفسی مانند سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس می شوند. نوع طعم مورد استفاده، میزان و نوع نیکوتین (در صورت وجود) و دفعات مصرف ویپ، همگی عواملی هستند که می توانند در شدت این علائم نقش مهمی ایفا کنند.

از تجربه ها درس بگیریم: لزوم نظارت و آگاهی بخشی

بحران های سلامت ریوی مرتبط با ویپ، بار دیگر لزوم اعمال نظارت و قانون گذاری سخت گیرانه تر بر صنعت رو به رشد سیگارهای الکترونیکی را در سراسر جهان یادآور می شود. اکنون، نسل جوان، همانند اتفاق خطرناکی که دهه ها پیش برای کارکنان بی خبر کارخانه های پاپ کورن رخ داد، با خطرات مشابهی از سوی محصولاتی مواجه شده اند که با ظاهری جذاب و طعم هایی دلپذیر به آن ها عرضه می شوند.

شاید در نگاه اول، ویپ و پاپ کورن هیچ شباهتی به یکدیگر نداشته باشند، اما وجه مشترک تراژیک آن ها در استنشاق ترکیباتی نهفته است که اساسا برای ورود به ریه ها طراحی و ایمن سازی نشده اند. خطر اصلی نه در مصرف خوراکی این طعم دهنده ها، بلکه در واکنش های شیمیایی پیچیده ای است که این ترکیبات هنگام حرارت دیدن در دستگاه ویپ از خود نشان می دهند و محصولاتی سمی را تولید می کنند که مستقیما وارد سیستم تنفسی ظریف و حساس انسان می شوند.

اگر درس هایی را که در دهه های گذشته درباره ایمنی مواد شیمیایی در محیط های صنعتی و محصولات مصرفی آموخته ایم، در مورد ویپ ها نیز به کار بگیریم، شاید بتوانیم از تکرار فجایعی مانند آنچه برای برین کالن و قربانیان ایوالی رخ داد، پیشگیری کنیم. قانون گذاری موثر، الزام شرکت های تولید کننده به برچسب گذاری دقیق و شفاف مواد تشکیل دهنده، انجام تست های ایمنی جامع برای تمامی ترکیبات و به ویژه برای محصولات حاصل از حرارت دیدن آن ها، و مهم تر از همه، آموزش عمومی گسترده به ویژه برای نوجوانان و جوانان در مورد خطرات واقعی ویپ، ابزارهایی هستند که می توانند جان های بسیاری را نجات دهند.

تا آن زمان، هشدارهایی مانند سرگذشت تلخ نوجوان آمریکایی، باید با جدیت تمام مورد توجه قرار گیرند. ویپ، با ظاهر بی خطر و طعم های وسوسه انگیز خود، می تواند آغازی باشد بر مسیری که به آسیب های دائمی، برگشت ناپذیر و گاه مرگبار ریوی ختم می شود. انتخاب آگاهانه و دوری از این دودهای معطر اما خطرناک، حیاتی ترین گام برای حفظ سلامت نسل آینده است.