بررسی اجمالی مزیت های دانش بنیان شدن

اگر در زمینه اقتصاد فعالیت یا مطالعه داشته باشید، بسیار بعید است که طی یک سال گذشته به عبارت دانش بنیان و شرکت های دانش بنیان برخورد نکرده باشید. با این وجود جزئیات و معنای این عبارت برای عموم مردم هنوز روشن نشده است. علیرغم اطلاع رسانی ناقص در این زمینه، نهادهای مربوطه و گروه هایی که با چنین مجموعه هایی همکاری دارند به خوبی می دانند فعالانی که با این عنوان شناخته می شوند چقدر برای پیشرفت و توسعه کشور مفید هستند. با ما همراه باشید تا شما هم طی این مطلب متوجه شوید که چرا این طرح و مزیت های آن برای مجموعه های تحت پوشش را نباید دستکم گرفت.

 طرح دانش بنیان و ویژگی های آن

برخلاف تصوری که ممکن است داشته باشید، طرح دانش بنیان به هیچ عنوان یک طرح مختص کشور ما نیست و در سطح بین الملل مدت قابل توجهی است که مورد توجه بوده است. این چهارچوب از نظر اقتصادی چهارمین مرحله توسعه به حساب آمده و برای بسیاری از اقتصادهای در حال رشد، به شرط دارا بودن شرایط و منابع علمی و دانشگاهی می تواند یک هدف ایده آل برای پیشرفت به حساب بیاید.

در ایران از سال 1389 طبق قانونی که در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری عهده دار مسئولیت توسعه چهارچوب دانش بنیان در ایران شد. راهی که سیاستگذاران کلان برای این هدف در نظر گرفتند، ارائه برنامه های گسترده حمایتی برای مجموعه ها و استارتآپ هایی بود که تحت شرایط ذکر شده کار می کردند و به کمک آنها می شد با کمترین هزینه برای بسترسازی، وارد بازار جهانی شد و برای کشور ارزآوری نمود یا از خروج ارز از ایران جلوگیری کرد. این طرح تا الان هم ادامه داشته است، اما امسال با اثبات ناکارآمدی سیستم سنتی تمرکز قابل توجهی در ارگان های مختلف بر روی آن گذاشته شده است.

از تعریف دانش بنیان کاملاً مشخص است چرا این ساختار در ایران مورد توجه قرار گرفته است. این اقتصاد اهرمی برای رشد و توسعه با هزینه اندک است. استارتآپ ها و مجموعه های کوچکتر اما چالاکی که از فارغ التحصیلان ماهر و نخبه دانشگاهی استفاده می کنند، تحت قواعد این چهارچوب به کمک صنایع بزرگتر و کندتر می آیند. از آنجایی که علم و دانش در این حوزه اهمیت دارد، هر چقدر یک تیم دانش بیشتری داشته باشد یا بهتر بتواند دانش موجود خود را به کار بگیرد، موفقیت تر خواهد بود. پس مزیت دیگر این فضا التزام شایسته سالاری از طریق کسب نتیجه بهینه است. این مورد هم در ساختارهای سنتی و کندی که به زحمت تغییر را می پذیرند می تواند به شدت موثر باشد.

حالا مهمترین سوال این خواهد بود که چه شرکت هایی و تحت چه شرایطی می توانند تحت حمایت این طرح قرار بگیرند؟

شرکت دانش بنیان چیست ؟

زمانی که در خصوص یک مجموعه فعال در این فضا صحبت می کنیم، ویژگی های معینی به ذهن می آیند که چندان هم از واقعیت دور نیستند: به کارگیری دانش، تولید محصول یا ارائه خدمت با سطح فناوری بالا و رابطه نزدیک با دانش آموختگان و نخبگان مثال هایی از این موارد هستند. اما این ها همچنان تعریف کننده چنین شرکتی نیست. چه مجموعه ای تحت این دسته قرار می گیرد؟

جواب این سوال به آنچه که خروجی مجموعه است، بستگی پیدا می کند. در واقع این محصول یا خدمت خروجی یک شرکت است که مشخص می کند آیا در این فضا قرار می گیرد یا خیر. محصول یا خدمت باید در محل مجموعه طراحی شده، توسعه پیدا کرده و به نتیجه رسیده باشد و باید در تولید آن از فناوری روز در حوزه فعالیت شرکت استفاده شده باشد. کارهایی مانند ایده پردازی صرف، ارائه خدمات معمول در جامعه فعالان یک صنعت یا برون سپاری عمده فرآیند تحقیق و توسعه به معنی فعالیت یک شرکت در این چهارچوب اقتصادی نیست.

در واقع این محصول یا خدمت خروجی یک شرکت است که مشخص می کند آیا در این فضا قرار می گیرد یا خیر. محصول یا خدمت باید در محل مجموعه طراحی شده، توسعه پیدا کرده و به نتیجه رسیده باشد و باید در تولید آن از فناوری روز در حوزه فعالیت شرکت استفاده شده باشد. کارهایی مانند ایده پردازی صرف، ارائه خدمات معمول در جامعه فعالان یک صنعت یا برون سپاری عمده فرآیند تحقیق و توسعه به معنی فعالیت یک شرکت در این چهارچوب اقتصادی نیست. محصولی که تحت این شرایط تولید شود می تواند در سطح بین الملل و ورای پتانسیل های صنعتی ایران مشتری جلب کند. پس یا از خروج ارز به منظور تأمین قطعات پیشرفته جلوگیری می کند یا با تأمین نیاز خارجی برای کشور ارزآوری می کند. در عین حال، همچنان شرط سطح فناوری آن مطرح است و در واقع این سطح فناوری یا های تک بودن است که علت اصلی موفقیت محصول در بازارهای خارجی به شمار می رود. به همین دلیل است که صنعتی مانند فرش هرگز زیرشاخه این چهارچوب اقتصادی قرار نمی گیرد در حالی که داروسازی جزو حوزه های دانش بنیان به حساب می آید: صنعت فرش گرچه ارزآور است، اما علت این ارزآوری به خاطر دانش و علمی که در تولید محصولات آن به کار رفته، نیست. خلاف این موضوع در مورد داروسازی ثابل اثبات است و به همین دلیل شرکت های داروسازی می توانند جزو این حوزه قرار بگیرند.

مزایا و حمایت های اصلی

مزیت ها و حمایت هایی که برای شرکت ها در نظر گرفته می شود به دو موضوع بستگی دارد: نوع فعالیت و سطح تأییدیه دریافت شده. نوع فعالیت با این امر ارتباط پیدا می کند که برای مثال نرم افزارها نیازمند حمایت هایی که ادوات فیزیکی دریافت می کنند نیستند، در حالی که برای تجهیزات الکترونیکی و مکانیکی چنین امکاناتی یک نیاز بدیهی است. سطح تأییدیه دریافتی به قضاوت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بستگی دارد و در نهایت دریافت یا عدم دریافت یک یا دو حمایت را در میان تمام طرح ها و مزایا مشخص می کند. بسته به اینکه به دنبال چه نیازی باشید، سطح تأییدیه می تواند برایتان سطح اهمیت متفاوتی داشته باشد.

به طور کلی 110 برنامه حمایتی برای شرکت های قرار گرفته تحت این برنامه در نظر گرفته می شود که بخش بزرگی از آنها در شرایط خاص و تحت اصول معینی کاربرد دارند. با این وجود نقطه مشترک میان تمام آنها تمرکزشان برای بهبود شرایط کاری مجموعه، کاهش اثرگذاری منفی بروکراسی اداری در سازمان های داخلی و کاهش هزینه های فعالیت آنهاست. مهمترین این حمایت ها شامل موارد زیر هستند:

1. معافیت مالیاتی: مهمترین مزیتی که این طرح در اختیار شرکت ها قرار می دهد و تنها تأییدیه های نوع یک به آن دسترسی دارند، معافیت مالیاتی است. این مزیت به طور دقیق شامل تمام هزینه های ساخت، تولید و عرضه محصولی است که تأییدیه برای آن صادر شده است و بنابراین اثری در بقیه محصولات مجموعه نخواهد داشت.
2. معافیت گمرکی: این معافیت طبق تعریف به صادرات محصول یا واردات تجهیزات و مواد اولیه لازم برای تولید آن اختصاص پیدا می کند و هم تأییدیه نوع یک و هم تأییدیه نوع دو می توانند از آن بهره ببرند. یک بار دیگر باید دقت داشته باشید که داشتن تأییدیه به این معنا نیست که برای تمام تولیدات شرکت معافیت گمرکی دریافت می کنید.
3. استقرار دفتر در ساختمان های مسکونی: به خصوص در تهران، استقرار در ساختمان هایی با کاربرد مسکونی برای شرکت ها یک معضل مهم است. این موضوع برای شرکت های کوچکتر و کسب و کارهای نوپا بیشتر اهمیت پیدا می کند که قصد دارند هزینه های خود را کاهش دهند.
4. تعلق فضا برای فعالیت: دریافت زمین در محل های از پیش تعیین شده، استقرار در محل پارک های علم و فناوری، تسهیلات توسعه خط تولید و حمایت های مشابه آنها از جمله گزینه های معاونت علمی برای کمک به شرکت هایی است که نیازمند محیط کار مناسب تری هستند.
5. امریه سربازی: شرکت می تواند تا سقف دو نفر را هر سال برای امریه سربازی به نظام وظیفه معرفی کند. این افراد به جی گذراندن خدمت سربازی، به مدت دو سال در محل شرکت فعالیت می کنند و به این ترتیب امریه خود را در این محیط می گذرانند. دقت داشته باشید که این مزیت در حکم امریه است و نه معافیت، پس همچنان باید نظام وظیفه در جریان دو سال حضور سرباز در محل مجموعه قرار بگیرد.
6. اعطای حق اختصاصی همکاری با سازمان ها: بسیاری از سازمان ها طبق بخشنامه ها و قوانین جدید موظف هستند برای پروژه های خود شرکت های تحت این طرح را اولویت قرار دهند، پس به خصوص کسب و کارهای کوچکتر در آغاز همکاری با مجموعه های بزرگ یک گام جلوتر از بقیه هستند.

جمع بندی

در این مطلب تلاش کردیم پس از آشنا کردن شما با موضوع دانش بنیان و شرکت های فعال در این زمینه، مهمترین مزیت های ثبت شرکت دانش بنیان  را به طور اجمالی به بحث بگذاریم. همان طور که گفتیم این حوزه گسترده است و با حدود 110 برنامه گوناگون مواجه هستیم، بنابراین بدون شک برای هر کسب و کار با هر ابعادی می توانید حمایت و مزیت منحصر به فردی در این لیست پیدا کنید. آنچه که مهم است، قصد سازمان ها و نهادهای مسئول برای حمایت از فعالان در این حوزه است، پس بد نیست گوشه چشمی هم به بهره گیری از این مزایا برای پیشرفت کار خود داشته باشید.